Samoubistvo ili suicid predstavlja svako namjerno (aktivno ili pasivno) oduzimanje života, pri čemu je osoba svjesna konačne posljedice, odnosno smrti.
Statistički podaci ukazuju na sve veći porast broja osoba koje su pokušale ili izvršile samoubistvo. Svake godine u svijetu između deset i dvadeset miliona ljudi pokuša sebi da oduzme život. Nažalost, milion osoba uspije u tome. Samoubistvo predstavlja treći uzrok smrti u svijetu, a drugi vodeći uzrok smrti kod mladih, nakon saobraćajnih nesreća. Ipak, iako je ovo problem čitavog društva, o njemu se malo govori. Najčešći razlog je to što mnogi smatraju da priča o samoubistvu može da poveća šansu da neko počini isto, što nije tačno, jer istraživanja pokazuju upravo suprotno. Kako i sam klinički psiholog Pol Kvinet navodi, što više učimo o umiranju, više saznajemo o življenju. Takođe, u društvu postoji stigma prema osobama koje imaju suicidalne misli ili žele da izvrše suicid, što dovodi do toga da se na samoubistvo gleda na pogrešan i osuđujući način, što je dodatni razlog da se o ovoj temi otvoreno govori.
Iako se ne može tačno odrediti šta dovodi do samoubistva, postoji grupa faktora koji doprinose povećanju rizika za suicidalne misli, pokušaj ili izvršenje samoubistva.
Rizik je veći ako je prisutno više faktora, te ako osoba nema podršku bliskih osoba ili nije potražila stručnu pomoć. Poznavanje ovih faktora doprinosi razumijevanju samoubistva, te njegovoj prevenciji.
Faktori rizika se mogu podijeliti u nekoliko grupa:
- Individualni faktori - samoubistvo se češće susreće kod muškog pola, kao i kod pripadnika LGBT populacije. Pored toga, stresni životni događaji, emocionalni problemi i raniji pokušaji samoubistva su faktori koji povećavaju rizik;
- Prisustvo mentalnih poremećaja, najčešće depresije, uz koju se vezuju i osjećanje krivice, usamljenosti i bespomoćnosti te negativna slika o sebi, drugima i svijetu. Rizik je veći i kod drugih stanja, kao što su posttraumatski stresni poremećaj izazvan gubicima, prirodnim katastrofama ili nasiljem, ovisnost o alkoholu, narkoticima ili kocki, poremećaji ličnosti itd.;
- Dijagnoza teške i neizlječive bolesti - samoubistvo je često prisutno kod osoba koje imaju teško oboljenje poput karcinoma, koje pored bolesti, trpe i velike bolove;
- Porodični faktori - konflikti unutar porodice, nasilje te porodična istorija suicidalnog ponašanja;
- Socijalni faktori - samoubistvo je izraženije u nerazvijenim zemljama te se smatra da loš socioekonomski status, nezaposlenost u velikoj mjeri povećavaju rizik;
- Faktori okruženja - izloženost negativnim uticajima medija, suicidalno ponašanje bliskih osoba te prisustvo sredstava koja omogućava samoubistvo.
Osobe koje razmišljaju o samoubistvu uglavnom žele da se riješe bola koji osjećaju, ali ne i cjelokupnog života. Važno je istaći da je samoubistvo konačno, a osjećanja i misli o tome privremeni ili povremeni, što znači da to kako se osoba trenutno osjeća može da se promijeni. Život svakog pojedinca je sačinjen kako od prijatnih, tako i neprijatnih osjećanja, koja nekada mogu da proizvedu patnju, te je važno naglasiti da je sasvim u redu ako nekada ne znate kako da se nosite sa osjećanjima i problemima. Međutim, ako trenutno ne vidite rješenje, to ne znači da je samoubistvo jedini izlaz. Iako se nažalost smatra da je samoubistvo rješenje koje okončava sve probleme, zapravo ono je problem koji okončava sva riješenja i priliku za bolji život.
Ostale tekstove iz psihologije, koji su nastali u saradnji Laboratorije za eksperimentalnu psihologiju i Nezavisnih novina, možete naći na sajtu Laboratorije.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
