Neophodno je svestrano istražiti ulogu Univerziteta od njegovog nastanka kao specifične jedinstvene intelektualne zajednice, ka sve aktuelnijim, proaktivnim opredjeljenjima i težnjama za povezivanjem i integracijom sa širom društvenom zajednicom.
Treba istražiti i utvrditi značaj interakcije intelektualaca unutar univerziteta za stvaranje i proizvodnju naučnog znanja, te analizu značaja interakcije između univerziteta i šire društvene zajednice kroz ostvarivanje, podsticanje i razvoj treće misije univerziteta.
Istraživanja treba da se zasnivaju na društvenim i istorijskim procesima kreiranja znanja, odnosno na istraživanju i izučavanju nauke kao temeljne, fundamentalne društvene aktivnosti sa fokusom na istorijske okolnosti i društvene strukture koje generišu aktivnost naučnika.
Zajednica intelektualaca je neophodna za stvaranje i proizvodnju znanja, kao da je, istorijski gledano, oduvijek postojala interakcija između univerziteta i zajednice što ilustrujemo procesom razvoja i institucionalizacije društvenih nauka. Sam nastanak univerziteta pratila je veća izolovanost zajednice intelektualaca, ali se vremenom, reformama univerziteta, sve više intenzivirala interakcija sa društvenom zajednicom, dakle, moderni koncept univerziteta i njegove treće misije sve više treba da se otvara ka društvenoj zajednici, što predstavlja značajnu dimenziju aktivnosti univerziteta u njegovoj društvenoj istoriji. Ovakvi programi ili "misije" pratile su, istorijski gledano, gotovo sve univerzitetske reforme od rane, sve do tzv. pozne modernosti, pri čemu je posebnu ulogu u tom procesu imao razvoj društvenih nauka. Za ispravnu analizu svih univerzitetskih "misija" i reformi neophodno je poznavanje i razumijevanje uloge univerziteta kao zajednice koja u društvenoj interakciji stvara i proizvodi znanje. Na osnovu takvog kreativnog odnosa između univerziteta i procesa kreiranja znanja može se zaključiti da univerzitet kao društvena zajednica predstavlja onaj ključni strukturni preduslov, "motor" ili "tehnologiju" za rast i razvoj ljudskog znanja o društvu. Istovremeno se otkriva da je u pitanju fenomen koji je odlikovao mnoge reforme visokog obrazovanja u istoriji, a ne samo u savremenom dobu. Visoko obrazovanje je sa društvenom tranzicijom tokom prethodne tričetiri decenije izloženo značajnim reformama koje predstavljaju refleksiju širih društvenih promjena kao što su intenzivan razvoj nauke i tehnologije, te ubrzano širenje globalnog kapitalizma, neoliberalizma i tržišta znanja.
Zato je neophodno istražiti, preispitati i redefinisati gotovo svaki aspekt visokog obrazovanja s ciljem unapređenja njegovog kvaliteta i povećanja konkurentnosti, kako bi se uspješno odgovorilo zahtjevima globalnih društava koja se fluidno mijenjaju, razvijaju i umrežavaju. Naprijed navedene društvene promjene težile su i ka drugačijim pristupima u vođenju univerziteta, organizaciji studija, internacionalizaciji i integraciji u međunarodnoj i globalnoj perspektivi radi kreiranja jedinstvenog evropskog prostora visokog obrazovanja (Bolonjska deklaracija).
Ove pojave i procesi podrazumijevali su prihvatanje i implementaciju Magna carte Univerzitatum, te specifične obrazovne politike kojom određeno društvo reaguje na uticaje i efekte globalizacije poput uvećane mobilnosti, unifikacije i standardizacije, uvećane konkurentnosti i komercijalizacije znanja, ali uz nastojanja za očuvanjem posebnosti vlastite kulture. Naprijed navedene promjene prioritetno su usmjerene na unapređenje kvaliteta visokog obrazovanja koji je determinisan brojnim društvenim i obrazovnim faktorima. To su i razlozi da se kvalitet ne može shvatiti kao eksplicitno jasno i kvalitetno određen, već prvenstveno zavisi od onoga ko ga posmatra, kao i od društvenog konteksta u okviru kojeg se analizira.
Većina naučnika saglasna je da danas postoje najmanje tri teorijska modela koji tumače modernu interakciju između univerziteta i društvene zajednice: model koji je zasnovan na društvenim procesima kreiranja znanja, model tzv. trostruke spirale između univerziteta, privrede i vlade i model koji je zasnovan na univerzitetskim vrijednostima i internoj organizaciji univerziteta.
Neophodno je poštovati akademski integritet i specifične etičke principe u procesu transformacije univerziteta, ali i jačati društvenu odgovornost univerziteta prema zajednici, pri čemu je najznačajniji njihov međusobni odnos. Univerzitet zato i jeste društvena zajednica koja je nastala u specifičnim socioistorijskim okolnostima predstavljajući "kolektivno ostvarenje čovjekove osnovne namjere da zna".
Obrazovati nekoga predstavlja najveći izazov u današnjim globalnim društvima, a univerzitet kao zajednica i društvena institucija koja (ritualno) ujedinjuje ljude u interaktivnu zajednicu koja je u potrazi za naučnom istinom o prirodi, baš kao i o društvu, upravo daje veliki doprinos obrazovanju, naučnoistraživačkom radu te saradnji sa zajednicom.
Najznačajniji aspekti razvoja visokog obrazovanja su, između ostalog: pravednost u obrazovanju, cjeloživotno obrazovanje, jačanje potencijala svakog pojedinca i potpuna posvećenost i ulaganje u visoko obrazovanje kao nosioca razvoja i napretka društva. Dogmatsko mišljenje na nekim univerzitetima mora ustupiti mjesto inovaciji i kreativnosti, što je osnovni pokretač za razvoj modernog univerziteta, kada se javlja pojava nove društvene uloge naučnika.
Kontinuirani razvoj visokog obrazovanja treba usmjeriti u pravcu povećanja njegove autonomije na principima Magna carte Universitatum, demokratičnosti i socijalne dimenzije. Teorijska i praktična iskustva ukazuju na to da je nemoguće zasnovati novu intelektualnu djelatnost bez relativno autonomne ili poluautonomne organizacione baze kao što je univerzitet. Socioistorijsko utemeljenje univerziteta se veoma bitno reflektuje na aktuelne obrazovne politike i na reformu visokog obrazovanja u modernim evropskim društvima. Trendovi društvenih promjena usmjereni su na kompetencije studenata i ishode učenja kao projektovana znanja i sposobnosti koje će studenti moći da demonstriraju na kraju studija.
Značajan cilj u visokom obrazovanju u proteklim desetljećima bio je i jeste razvoj tzv. treće misije univerziteta kao na "dodatnu" ili čak "novu" funkciju univerziteta u kontekstu globalnog društva znanja. Opštepoznate su dvije ključne misije univerziteta (obrazovanje i naučnoistraživački rad), ali treća misija implicira i socijalnu, preduzetničku i inovativnu dimenziju moderne djelatnosti i aktivnosti univerziteta. Ona referiše ka potrebama za odgovorom na svestrane i razne globalne i društvene izazove, kao i na potrebu za bližom komunikacijom univerziteta sa (lokalnom) društvenom zajednicom radi unapređenja kvaliteta visokog obrazovanja, ali i razvoja zajednice u cjelini.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.