Prije skoro 70 godina, na današnji dan – trećeg novembra 1957, keruša Lajka postala je prvi živi sisar poslat u Zemljinu orbitu i prva orbitalna žrtva.
U vrijeme kada je Lajka otišla na put u svemir, nije se mnogo znalo o uticaju uslova tokom takvih letova na živa bića.
Jedan broj naučnika vjerovao je su da ljudi ne bi mogli da prežive lansiranje ili uticaj prostora u svemiru, pa su stručnjaci došli na ideju, da u svemirski program uključe životinje.
Sovjetski svemirski program odlučio je da za tu misiju koristi pse.
as Laika took her last breath in space ...she remembered as a puppy receiving a scrap of food on the Moscow streets hearing for the first time someone saying... "good dog" pic.twitter.com/qI6lV3UNl4
— BSTEM (@BitcoinStem) November 3, 2024
Lajka je bila pas lutalica, prvobitno nazvana Kudrijavka. Sa još dva psa je obučavana, i na kraju izabrana za putnika u svemirskoj letjelici Sputnjik 2.
Lansiranje je bilo trećeg novembra 1957. godine, a pošto Sputnjik 2 nije bio napravljen tako da može da se vrati, u startu se znalo da će Lajka uginuti.
Slijed okolnosti bio je takav da je Lajka uginula svega nekoliko sati poslije lansiranja usljed posljedica stresa ali i zbog toplotnog udara, pretpostavlja se zbog kvara u kontrolnom sistemu za temperaturu. Inače, u javnosti je bilo brojnih polemika oko uzroka njene smrti. Pravi uzrok objavljen je decenijama poslije ovog svjetski poznatog leta.
Prokrčen put ka osvajanju svemira
Uprkos tome što Lajka nije preživjela putovanje, eksperiment je dokazao da živi putnik može da preživi lansiranje u orbitu i podnese bestežinsko stanje.
Tako je prokrčen put za letove ljudi u svemir, a i naučnici su zahvaljujući Lajki došli do prvih podataka o tome kako živi organizmi reaguju na okruženje u svemirskim letovima.
Mali spomenik u znak sjećanja na Lajku nalazi se u blizini vojno-istraživačke ustanove u Moskvi koja je pripremila Lajkin let u svemir, a podignut je u aprilu 2018. godine.
Prema nekim izvorima, zvanična odluka o lansiranju Sputnjika 2 donesena je 10. ili 12. oktobra, pa je timu stručnjaka ostavljeno vrlo malo vremena za pripreme i doradu letjelice.
Sputnjik 2 je zato morao biti ubrzan projekat, a neki elementi su rađeni tek prema grubim skicama.
Pored osnovne misije – slanja živog bića u svemir, Sputnjik 2 je nosio i instrumente za mjerenje solarne radijacije i kosmičkog zračenja.
Letjelica je imala opremu koja se sastojala od generatora za kiseonik i apsorpciju ugljen-dioksida.
Lajki je bila obezbijeđena hrana u vidu želea, za jednosedmični let. Pojasevi i lanci bili su prilagođeno njenom tijelu, kako bi joj ograničavali pokrete na sjedenje i ležanje, a u kabini nije bilo mjesta za okretanje.
Lajkine otkucaje srca pratio je elektrokardiograf dok su ostali aparati bilježili njeno disanje i krvni pritisak.
Izazovi života na ulici i treniranje izdržljivosti
Keruša, koja je kasnije dobila ime Lajka bila je mješanac, pas lutalica pronađena na moskovskim ulicama.
Sovjetski naučnici odlučili su da za koriste pse lutalice zbog pretpostavke da su takve životinje naučile da se nose sa teškim izazovima preživljavanja, hladnoćom, gladi…
Izvještaji navode da je imala oko šest kilograma i otprilike tri godine. Tokom treninga, osoblje joj je davalo razne nadimke: Kudrijavka, Žučka Limončuk… Ruski naučnik Oleg Gazenko izabrao je da trenira Lajku.
Njeno porijeklo ostalo je nepoznato, a pretpostavlja se da je dijelom bila rase haski, a dijelom terijer.
Tokom obuke (uz Lajku su trenirane i ženke Albina i Muška) psi su stavljani u okruženje koje je simuliralo ubrzanje tokom lansiranja rakete, i buku u svemirskoj letjelici. Psi su trenirani i da jedu specijalni žele visoke nutritivne vrijednosti.
Prije lansiranja, jedan od naučnika odveo je Lajku kući da se igra s njegovom djecom.
Dr Vladimir Jazdovski je napisao: "Želio sam da uradim nešto lijepo za nju, ostalo joj je još tako malo vremena".
Lajkino pionirsko putovanje učinilo ju je jednim od najpoznatijih pasa na svijetu. Njen lik isklesan je na Spomeniku osvajačima svemira, zajedno sa kosmonautima i inženjerima.
U Moskvi, na Komemoracionoj ploči, na Institutu za avijaciju i kosmičku, u jednom uglu prikazana je Lajka.
Pojavljuje i u brojnim književnim djelima, na nekoliko poštanskih marki u različitim državama, a jedan dio tla na Marsu u blizini kratera Vostok, takođe je nazvan po ovoj jedinstvenoj keruši, prenosi RTS.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.