Nakon prvog putovanja Kristifora Kolumba preko Atlantika 1492. godine, Španija i druge evropske zemlje su preduzele kolonizaciju velikih razmjera tako da su evropski doseljenici i njihovi potomci kolonizovali najveći dio zapadne hemisfere.
Međutim, oni nisu bili prvi Evropljani koji su doputovali u Sjevernu Ameriku. Poslije naseljavanja Islanda i Grenlanda u IX i X vijeku, Vikinzi su stigli do prostora današnjeg Njufaundlenda u Kanadi oko 1000. godine.
Sagradili su naselje u oblasti Lansi Medouza i koristili ga za istraživanje drugih oblasti sjeveroistočne Sjeverne Amerike. Istorijski podaci govore da su izgradili još jedno naselje nazvano "Hop" negdje na prostoru današnje provincije Nju Bransvik, piše Live Science.
Ipak, Vikinzi nisu kolonizovali Sjevernu Ameriku u velikim razmjerama, barem u poređenju sa onim što su Evropljani uradili poslije 1492. Dakle, zašto nisu?
Ukratko rečeno, nije jasno da li su Vikinzi željeli da prošire svoja naselja u kolonije. Ta naselja su takođe imala mali broj stanovnika kad su se sukobili sa starosjediocima, što ih je natjeralo da sve napuste. Međutim, drugi faktori, uključujući teško putovanje preko okeana i nivoe urbanizacije u Evropi i Sjevernoj Americi tog vremena, takođe su imali ulogu.
Da li su Vikinzi bili zainteresovani za kolonizaciju Sjeverne Amerike?
Vikinzi možda nisu bili mnogo zainteresovani za kolonizaciju Sjeverne Amerike, kaže arheolog Birgita Volas.
"Nordijci tada nisu bili zainteresovani za kolonizaciju Sjeverne Amerike dok se nova grenlandska kolonija širila", rekao je on.
Kad su istraživali jug Njufaundlenda, oblast koju su nazvali Vinland (zemlja vina?), Vikinzi su više bili zainteresovani za pronalaženje prirodnih resursa koje bi mogli iskoristiti, najvjerovatnije radi održanja nove grenlandske kolonije.
Kevin Smit iz Smitsonijana ima malo drugačije mišljenje. On kaže da nordijski tekstovi ukazuju da je postojalo interesovanje u prvim decenijama XI vijeka za osnivanje kolonije u oblasti poznatoj kao Vinland. Neki Vikinzi su vjerovali da je to prilika za "druge sinove" vođe koji je uspostavio grenlandsku koloniju da formiraju sopstvene oblasti gdje bi mogli biti lideri, a ne "drugi sinovi".
Kristofer Kroker sa Memorijalnog univerziteta Njufaundlenda kaže da misli da nema dovoljno dokaza da su Vikinzi željeli da uspostave trajna naselja u Sjevernoj Americi i neku vrstu ekonomske i političke kontrole.
Poraz u Sjevernoj Americi
Smit kaže da srednjovjekovne nordijske sage potpuno jasno kažu da su odustali od osnivanja kolonije u Vinlandu zbog toga što je tamo već bilo mnogo više stanovnika nego što su oni doveli.
Kad su Vikinzi došli u kontakt sa starosjediocima, brzo je izbio sukob. "Saga o Eriku Crvenom" pominje bitku između Vikinga i starosjedilaca koja se završila sa povlačenjem Vikinga na svoje brodove. Vikinzi su smatrali da bi, iako je nova zemlja možda poželjna, uvijek bili izloženi ratu i užasu. Stoga su se vratili u sopstvenu zemlju.
Vikinzi koji su pokušali da stvore koloniju u Sjevernoj Americi bili su poraženi, povukli su se i nisu vidjeli mogućnost za pobjedu ili uspostavljanje stabilne kolonije na teritoriji koja je inače bila savršena za kolonizaciju, kaže Smit.
Nedovoljno Vikinga
Broj Vikinga koji su živjeli na Grenlandu bio je neznatan, a čak je i ukupan broj Vikinga bio relativno mali, primjećuju stručnjaci. Ukupna populacija skandinavskih zemalja u kasnom vikinškom dobu vjerovatno je bila manja od jednog miliona, a Grenland je imao inicijalnu populaciju od 400-500 Vikinga, dok je maksimalan broj bio možda 2-3 hiljade oko 1300. godine.
Ne zna se sigurno kolika je bila ukupna starosjedilačka populacija Vinlanda kad su Vikinzi došli u posjetu, ali je bila mnogo veća. Studija iz 2010. procjenjuje da je starosjedilačka populacija istočne Sjeverne Amerike oko 1500. godine brojala između 500.000 i 2,6 miliona ljudi.
Sjevernoatlantska ruta koju su Vikinzi koristili takođe je predstavljala barijeru zbog hladnoće i oluja. Veliki problem je bila i razdaljina između Vinlanda i Grenlanda. Grenland je bio nedjeljama daleko u smislu transporta robe na tržište (u Evropi), što je otežavalo trgovinu.
Osim toga, Skandinavija je bila manje urbanizovana u vikinškom dobu nego Evropa u vremenu nakon Kolumbovih putovanja, a zemlje kojima su Vikinzi vladali bile su manje razvijene. U XV vijeku je oblik države bio mnogo napredniji nego u XI vijeku, naročito ako se porede Skandinavija i Pirinejsko poluostrvo. Razvijenije države su mogle da ulažu više u kolonizaciju nego vrlo mlade Danska, Norveška i Švedska.
Drugi faktori protiv kolonizacije
Nakon Kolumbovih putovanja, brojne epidemije su pogodile zapadnu hemisferu i desetkovale američku starosjedilačku populaciju, što je olakšalo evropskim kolonizatorima da preuzmu zemlju i prirodne resurse.
Istraživači su 2009. godine u knjizi "Sjeverni svijet 900-1400" iznijeli mišljenje da su bolesti od Vikinga možda izazvale epidemiju među narodom na Arktiku koji arheolozi nazivaju "Dorset", ali se ta epidemija nije znatno raširila Sjevernom Amerikom.
Osim toga, istorijski podaci sugerišu da je takođe postojalo interno neslaganje među Vikinzima koji su posjetili Sjevernu Ameriku. Saga o Eriku Crvenom pominje sporove oko religije, pravaca putovanja i taktike u borbi protiv starosjedilaca.
S obzirom na sve probleme sa kojima su se suočili, Vikinzi su možda napustili Lansi Medouz poslije otprilike dvije decenije. Ispostavilo se da bilo kakve nade da će kolonizovati Sjevernu Ameriku nisu realistične, prenosi Telegraf.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.