Danas je petak, 13. decembar, 347. dan 2019. Do kraja godine ima 18 dana.
1204. - Umro jevrejski filozof, ljekar, matematičar i astronom Mojsije Majmonid, sljedbenik Aristotelov, najveći jevrejski filozof Srednjeg vijeka. U najvažnijem filozofskom djelu - "Vodič ljubavi" pokušao je da zasnuje religiju na racionalnim osnovama, što je izazvalo žestoku osudu ortodoksnih pristalica judaizma. Napisao je više astronomskih i matematičkih rasprava i 18 medicinskih traktata sa teorijama znatno ispred vremena u kojem je živio.
1553. - Rođen francuski kralj Anri Četvrti /Navarski/, prvi monarh iz dinastije Burbona, prethodno vođa hugenota u vjerskom ratu sa rimokatolicima. Tokom vladavine od 1589. do smrti 1610. vratio je Francuskoj unutrašnji mir "Nantskim ediktom" o vjerskoj toleranciji 1598, učvrstio je ekonomski i politički i ojačao kraljevsku vlast.
1570. - Danska priznala nezavisnost Švedske.
1642. - Holandski moreplovac Abel Tasman otkrio zemlju kojoj je dao ime holandske provincije Novi Zeland, ali se zbog straha od domorodaca Maora nije iskrcao. Zasluge za otkriće Novog Zelanda pripadaju i engleskom moreplovcu DŽejmsu Kuku, koji se 1769. iskrcao na jedno od novozelandskih ostrva.
1780. - Rođen ruski diplomata Karl Robert Vasiljevič Neselrode, ministar inostranih poslova Rusije od 1822. do 1856, koji je provodio reakcionarnu politiku Svete alijanse, osnovane poslije Bečkog kongresa 1815. Jačao je ruski uticaj na Balkanu i u spoljnoj politici je snažno podržavao reakcionarnog austrijskog kancelara Klemensa Meterniha.
1784. - Umro engleski pisac i leksikograf Semjuel DŽonson, čiji je "Rječnik engleskog jezika" iz 1755. više od jednog vijeka važio kao najautoritativniji na engleskom govornom području. Zahvaljujući knjizi njegovog prijatelja DŽejmsa Bosvela "Život dr DŽonsona", najboljoj biografiji na engleskom jeziku, postao je poznat barem koliko i po sopstvenim djelima. Ostala djela: poema "Taština ljudskih želja", tragedija "Irena", kritičarsko djelo "Životi pjesnika".
1797. - Rođen njemački pisac jevrejskog porijekla Hajnrih Hajne, jedan od najvećih pjesnika 19. vijeka, čija je poezija suptilnog lirizma, iskrenih emocija i osjećajnosti prigušenih ironijom, vrhunsko dostignuće romantizma. Poslije studija prava u Getingenu i putovanja po Evropi, zbog sukoba s reakcionarnim snagama, napustio je NJemačku i otišao u Pariz. Tu se sprijateljio s Karlom Marksom i napisao čuvenu pjesmu "Tkači" i poemu "NJemačka, zimska bajka", u kojoj je dosegao vrhunac satirične lirike. Prethodno je "Knjigom pjesama" 1827. unio u njemačku liriku potpuno nov ton, što je učinio i u njemačkoj prozi djelom "Slike s putovanja". U Parizu je djelovao kao duhovni posrednik između Nijemaca i Francuza: u proznoj zbirci "Salon" obavještavao je Nijemce o duhovnim prilikama u Francuskoj, a za francuske čitaoce je napisao djela "O istoriji novije lijepe književnosti u NJemačkoj" i "Prilog istoriji religije i filozofije u NJemačkoj". Ostala djela: zbirke "Nove pjesme", "Romansero", spjev "Ata Trol".
1808. - Madrid kapitulirao pred francuskim carem Napoleonom Prvim.
1816. - Rođen njemački industrijalac i pronalazač Ernst Verner fon Simens, koji je s trojicom braće osnovao gigantsku kompaniju "Simens". Pronašao je 1846. telegraf sa kazaljkom, 1866. dinamo mašinu, a 1879. električni tramvaj.
1862. - U bici kod Frederiksburga u Američkom građanskom ratu južnjački general Robert Li sa 80.000 vojnika potukao sjevernjačkog generala Ambrouza Bernsajda, koji je imao pod komandom skoro dvostruko više vojnika - 150.000. Bersajd je tokom teških borbi duž rijeke Masaponaks izgubio oko 14.000 ljudi.
1877. - Srpski kralj Milan Obrenović odazvao se pozivu Rusije koja je zaratila s Otomanskim carstvom i Srbija je objavila drugi rat islamskoj carevini iako se još nije oporavila od poraza u prvom. Srpska vojska je ubrzo potukla Turke i oslobodila južne srpske gradove Niš, Belu Palanku, Pirot, Kuršumliju, Prokuplje i Vranje. Krajem januara 1878. rat je završen mirom Rusije i Otomanskog carstva u San Stefanu na štetu Srbije, ali su odredbe tog mira izmijenjene na Berlinskom kongresu kasnije iste godine. Srbija i Crna Gora su priznate kao nezavisne države, a Srbiji je priznato teritorijalno proširenje. Austo-Ugarska je dobila mandat da okupira Bosnu i Hercegovinu.
1937. - Japanske trupe okupirale kineski grad Nanking i u narednih šest sedmica zvjerski pobile oko 200.000 Kineza, mahom civila, a krvoproliće je ušlo u istoriju pod nazivom "silovanje Nankinga".
1939. - U prvoj velikoj pomorskoj bici u Drugom svjetskom ratu britanske krstarice "Ekseter", "Ajaks" i "Ahil" kod zaliva La Plata u Atlantskom okeanu teško oštetile i onesposobile njemački bojni brod "Admiral Graf fon Špe", koji je tokom gusarskog krstarenja u južnom Atlantiku i Indijskom okeanu prethodno potopio devet trgovačkih brodova.
1943. - Sovjetska vlada u Drugom svjetskom ratu, povodom odluka Drugog zasjedanja Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije, saopštila da odluke AVNOJ-a "pomažu daljoj uspješnoj borbi naroda Jugoslavije protiv hitlerovske NJemačke".
1944. - Japanski avion napunjen eksplozivom, kojim je upravljao pilot-samoubica /kamikaza/, u Drugom svjetskom ratu udario u američku krstaricu "Nešvil" i usmrtio 133 člana posade.
1967. - Sedam mjeseci poslije uspostavljanja vojne diktature u Grčkoj vojna vlada je izršila kontraudar i kralj Konstantin primoran da s porodicom pobjegne u Rim. Kralj je prethodno u poruci naciji zatražio podršku u "obnavljanju demokratije i slobode", ali su njemu lojalne jedinice bile nepovezane i izolovane, a vojna hunta unaprijed obaviještena o kontraudaru.
1981. - Predsjednik Poljske Vojćeh Jaruzelski zaveo vanredno stanje u zemlji, čime je zabranjena dalja aktivnost nezavisnog sindikata "Solidarnost", koji se zalagao za korjenite reforme, ali i spriječena mogućnost vojne intervencije spolja.
1982. - U zemljotresu u Sjevernom Jemenu, u provinciji Damar, stotinjak kilometara jugoistočno od glavnog grada Sane, poginulo oko 3.000 ljudi.
1988. - U Kongu potpisan protokol Angole, Kube i Južne Afrike posredovanjem SSSR-a i SAD, kojim je obezbijeđen put ka nezavisnosti Namibije i kraju građanskog rata u Angoli, započetog 1975.
1990. - Predsjednik Afričkog nacionalnog kongresa Oliver Tambo došao u Južnu Afriku, prvi put poslije 30 godina izbjeglištva.
1991. - Bivše sovjetske republike Kazahstan, Kirgizija, Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan odlučile da se priključe Zajednici Nezavisnih Država.
1994. - Predsjednik Namibije Sam Nujoma i njegova vladajuća partija proglašeni pobjednicima prvih izbora poslije sticanja nezavisnosti te afričke države.
1995. - Evropski parlament primio Tursku u evropsku Carinsku uniju uprkos krupnim zamjerkama Ankari zbog masovnog kršenja ljudskih prava.
1995. - Rumunski putnički avion srušio se poslije polijetanja s aerodroma u Veroni, u sjevernoj Italiji, a nesreću nije preživio niko od 49 ljudi u letjelici.
2001. - Američki predsjednik DŽordž Buš saopštio da se SAD povlače iz sporazuma o antibalističkim projektilima /ABM/ iz 1972. godine da bi nastavile sa razvojem svoga antiraketnog programa.
2004. - Predstavnici 13 podunavskih zemalja na ministarskom sastanku u Beču potpisali "Dunavsku deklaraciju", kojom su se obavezali na bolju saradnju radi uspostavljanja održivog upravljanja vodnim resursima sliva Dunava.
2007. - Lideri 27 članica EU potpisali u Lisabonu sporazum o reformi institucija Unije.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
